Proces rewitalizacji sprzyja rozwojowi miast i pozwala rozwiązywać wiele ich problemów. Ożywia centra miast i chroni historyczne dziedzictwo. W przypadku katowickiego Kwartału Dworcowa, znaczenie rewitalizacji sięga daleko poza odnowienie zabytkowych budynków.
Od dekad rewitalizacja wyznacza nowe kierunki w zarządzaniu przestrzenią miejską. Przywraca prestiż historycznej architekturze, ratuje niszczejące i opuszczone obiekty zabytkowe, oraz sprawia, że centra miast znów tętnią życiem. Ideą rewitalizacji jest przekształcenie starej miejskiej struktury w nową, odpowiadającą potrzebom współczesnych mieszkańców. Udowadnia również, że odnowione centra miast mogą być atrakcyjnym miejscem do życia, oferując rozwiązanie problemu wyludniania się śródmieść i rozprzestrzeniania aglomeracji. Warto pamiętać, że każdy historyczny obiekt – zabytkowa kamienica, opuszczona fabryka czy stary magazyn – ma swoją unikalną historię, która nadaje mu szczególny charakter. Rewitalizacja, wprowadzając życie w stare mury, daje możliwość, by ta historia była obecna także dziś.
Rewitalizacja – skuteczna praktyka
W Europie Zachodniej rewitalizacja od lat odnosi sukcesy, idealnie wpisując się w koncepcję zrównoważonych miast. Poza poprawą estetyki miejskich centrów i przeciwdziałaniem suburbanizacji, ma również ogromne znaczenie społeczne – zapobiega wyludnianiu centrów miast i wprowadza tam nowe funkcje. Przykłady udanych rewitalizacji to m.in. London Docklands, Gasometer w Wiedniu, Kreuzberg w Berlinie, Confluence w Lyonie i HafenCity w Hamburgu. Te projekty sprawiły, że zaniedbane przestrzenie miejskie znów stały się tętniącymi życiem obszarami.
Coraz więcej polskich inwestorów również dostrzega potencjał historycznych budynków, przekształcając je na cele kulturalne, biurowe, handlowe czy usługowe. Sukcesy rewitalizacji w Polsce można zobaczyć na przykładzie Dolnych Młynów w Krakowie, Nikiszowca w Katowicach, Manufaktury w Łodzi, Wyspy Młyńskiej w Bydgoszczy czy Dolnego Miasta w Gdańsku. Takie projekty pokazują, że odnowa starych dzielnic ma ogromny potencjał zarówno kulturowy, jak i ekonomiczny.
Zobacz także: Jak skutecznie uszczelniono miedziany dach zabytkowej opery?
Rewitalizacja historycznej zabudowy kwartałowej odgrywa kluczową rolę w rozwoju współczesnych miast. Ożywia tradycyjną miejską strukturę z ulicami, placami i parkami, jednocześnie porządkując przestrzeń, którą modernistyczni planiści zdominowali monofunkcyjnymi budynkami. Zabudowa kwartałowa sprzyja tworzeniu przestrzeni wspólnej, wzmacnia więzi społeczne i ożywia miejskie życie, zmniejszając poczucie anonimowości. Trwają debaty między postmodernistycznymi architektami a neotradycjonalistami, szukającymi nowych modeli urbanistycznych. W tym kontekście rewitalizacja historycznej zabudowy kwartałowej może odegrać ważną rolę. Świetnym przykładem powrotu do zabudowy kwartałowej jest współczesna Kopenhaga.
Kwartał Dworcowa – rewitalizacja historycznego układu urbanistycznego
Przekształcanie miejskich krajobrazów przez rewitalizację wymaga zarówno architektonicznej precyzji, jak i szacunku dla tradycji. Chodzi o łączenie przeszłości z teraźniejszością, dostosowując je do potrzeb mieszkańców.
Grupa Epione, wraz z inwestorem zastępczym Hotel Invest Development, postanowiła zainwestować w zespół zabytkowych kamienic naprzeciwko dawnego dworca w Katowicach. Zdecydowali się na ten krok ze względu na atrakcyjną lokalizację oraz możliwość ożywienia prestiżowego, choć zaniedbanego, fragmentu Śródmieścia. W latach 2015-2023 Grupa Epione nabyła jedenaście kamienic, tworząc zabudowę kwartałową między ulicami Dyrekcyjną i Mielęckiego. Stąd nazwa inwestycji – Kwartał Dworcowa.
Rewitalizacja tego obszaru, zaprojektowana przez Konior Studio, jest wyjątkowa, ponieważ obejmuje cały układ urbanistyczny, a nie tylko pojedyncze budynki. Przywracając życie zdewastowanej przestrzeni i nadając kamienicom nowe funkcje, projekt zachowuje ciągłość miejskiej struktury z XIX wieku.
Rewitalizacja Kwartału Dworcowa przewiduje przekształcenie parterów kamienic na lokale usługowe i gastronomiczne. Aby uczynić je bardziej dostępnymi i przestronnymi, poziom ich podłóg zostanie zrównany z chodnikiem, a stare okna piwniczne i parterowe zostaną zastąpione panoramicznymi witrynami i wejściami z markizami. Dzięki temu lokale te będą lepiej oświetlone naturalnym światłem, zyskają nowoczesny wygląd i otworzą się na Plac Dworcowy. Wejścia do hoteli i biur zyskają bardziej reprezentacyjny charakter, podkreślając wyjątkowość zabytkowych kamienic.
Część starej substancji budowlanej, pozbawionej wartości zabytkowych, zostanie zastąpiona nową strukturą. Architekci wykorzystają zachowane historyczne elementy kamienne, stalowe i drewniane w odnowionych oraz nowych budynkach. W unikalnej kamienicy u zbiegu ulic Dworcowej i Mielęckiego powstaną apartamenty hotelowe i strefa SPA. Wewnątrz kwartału planowany jest podziemny parking z wjazdem od ulicy Mielęckiego.
Na archiwalnych zdjęciach kamienicy przy skrzyżowaniu ulic Dyrekcyjnej i Dworcowej, naprzeciwko Hotelu Monopol, widnieje kopuła zwieńczona iglicą, usunięta podczas jednej z przebudów. Projekt rewitalizacji przewiduje stworzenie w tym miejscu zaokrąglonej, nowoczesnej nadbudowy, będącej reinterpretacją historycznego elementu architektury.
Konior Studio zaplanowało również praktyczne wykorzystanie dachów. Pojawią się tam roślinność, panele fotowoltaiczne oraz tarasy rekreacyjne, co stworzy efektowną przestrzeń użytkową. Dodatkowo znajdą się tam świetliki doświetlające zadaszony dziedziniec i strefę SPA.
Piękno historycznych detali
Zabytkowe kamienice między ulicami Dyrekcyjną a Mielęckiego w Katowicach zachwycają nie tylko harmonią swoich brył i wyjątkowym układem urbanistycznym, ale także bogactwem dekoracyjnych detali zdobiących ich elewacje. Wysokiej klasy detale, motywy roślinne i ornamenty tworzą niezwykle estetyczne kompozycje. Z tego powodu zespół projektowy pod kierownictwem Tomasza Koniora przywiązał dużą wagę do rekonstrukcji historycznych detali. Do odtworzenia brakujących lub zniszczonych elementów posłużyły zachowane dokumenty i archiwalne fotografie.
Fasady wszystkich kamienic zostaną odnowione, w tym elementy takie jak kamienne ciosy, tynki, cegły, sztukaterie i gzymsy. Szczególną uwagę poświęcono detalom sztukatorskim i cokołom wykonanym z piaskowca. Odtworzone zostaną również gzymsy, rzeźby, obramowania okien, pilastry, iglice wieńczące lukarny, a nawet balkony. Planowane jest przywrócenie oryginalnych boniowań narożników oraz stolarki okiennej i drzwiowej. Dzięki tym działaniom elewacje secesyjnych kamienic odzyskają swój historyczny wygląd.
Renowacja obejmie także wnętrza budynków. Na przykład, w kamienicy przy ulicy Dworcowej 3 zostaną odnowione ściany, sklepienia i posadzki w zabytkowej sieni, natomiast w budynku przy ulicy Dyrekcyjnej 1 – snycerka oraz sufit kasetonowy w sali reprezentacyjnej.
Po zakończeniu prac rewitalizacyjnych, Plac Dworcowy stanie się przyjazną i funkcjonalną przestrzenią publiczną, podnosząc atrakcyjność centrum Katowic. Rewitalizacja nie tylko przywróci dawny blask zabytkowym kamienicom, ale także stworzy miejsce chętnie odwiedzane przez mieszkańców i turystów, pragnących lepiej poznać stolicę Śląska.
Źródło: KONIOR STUDIO
